Oleh Peter Lee
Suatu hari, sementara menunggu tayar kereta dibaiki, saya berbual dengan seorang pakcik yang juga menunggu keretanya. Setelah saya beritahu bahawa saya menyediakan perkhidmatan penulisan wasiat dan perancangan harta pusaka, dia terus bertanya:
“Betulkah bila seseorang meninggal dunia, semua hutang kad kreditnya akan dilupuskan secara automatik oleh bank?”
Rupanya beliau diberitahu oleh rakannya bahawa hutang selepas mati tidak perlu dibayar. Malah, rakannya menasihati anak-anaknya supaya mengabaikan sahaja hutang-hutang tersebut nanti.
Ini adalah salah tanggapan yang sangat berbahaya. Hakikatnya, hutang tidak akan hilang dengan sendirinya selepas kematian. Ia mesti dilangsaikan dahulu sebelum harta boleh diagihkan kepada waris.
Kisah Benar: Hutang Perubatan
Seorang pesakit kanser menggunakan kad kredit untuk membiayai rawatan mahal. Selepas beliau meninggal dunia, keluarganya terkejut dengan hutang yang besar.
Walaupun mereka merayu, bank hanya memberi sedikit diskaun. Baki hutang tetap perlu dibayar daripada harta pusaka. Akhirnya, Pentadbir terpaksa menjelaskan hutang sebelum harta lain diagihkan.
Realiti Undang-Undang
Menurut Akta Probet dan Pentadbiran 1959, Pentadbir Wasiat (jika ada wasiat) atau Pentadbir Harta (jika tiada wasiat) wajib melunaskan semua hutang si mati sebelum mengagihkan harta pusaka.
Jika mereka agih harta terlalu awal tanpa melangsaikan hutang, mereka boleh dipertanggungjawabkan secara peribadi. Setelah harta sampai ke tangan waris, sukar untuk ditarik balik.
Bagaimana dengan Harta Pusaka Orang Islam?
Bagi pusaka orang Islam, pembahagian harta dibuat mengikut hukum Faraid. Namun, proses tetap bermula dengan melangsaikan hutang si mati.
Prinsipnya sama iaitu hutang mesti dibayar dahulu sebelum harta diagihkan mengikut Faraid.
Jenis Hutang yang Pentadbir Perlu Beri Perhatian
- Cukai Peribadi – LHDN boleh keluarkan taksiran walaupun selepas kematian.
- Pinjaman Peribadi – Bank tetap menuntut bayaran.
- Pinjaman Perumahan – Gagal bayar boleh sebabkan lelongan.
- Sewa Beli (Hire Purchase) – Kenderaan/peralatan boleh ditarik balik.
- Liabiliti Perniagaan – Termasuk hutang pembekal, kontraktor, gaji pekerja.
- Overdraf & Kredit Pusingan – Bank akan menuntut balik.
- Pinjaman Pelajaran (contoh: PTPTN) – Kekal tertunggak kecuali diberi pengecualian rasmi.
Risiko Tersembunyi: Pentadbir Tergesa-Gesa
Ramai Pentadbir terlalu ingin cepat mengagihkan harta, lalu menganggap tiada hutang kerana “semuanya nampak tenang.” Hakikatnya, pemiutang sentiasa memerhati.
Jika agihan dibuat terlalu awal, Pentadbir mungkin terpaksa menanggung hutang dengan wang sendiri.
Gambaran Semasa: Hutang Isi Rumah Malaysia
- 84.3% KDNK (Suku 2, 2025) – kadar hutang isi rumah antara tertinggi di Asia.
- 3 daripada 10 orang dewasa bekerja perlu berhutang hanya untuk beli barang asas (tinjauan AKPK).
- 31.5% kos kesihatan ditanggung sendiri rakyat (2021) – ramai guna kredit untuk rawatan, meninggalkan hutang kepada pusaka.
Panduan Praktikal untuk Pentadbir Wasiat atau Harta
- Dapatkan Geran Probet / Surat Kuasa Mentadbir – kuasa sah untuk mengurus pusaka.
- Kumpul semua dokumen kewangan – bank, pelaburan, pinjaman, cukai, PTPTN, kad kredit.
- Iklankan Notis kepada Pemiutang – beri peluang (2 bulan) kepada pemiutang buat tuntutan.
- Sahkan semua hutang – semak dengan bank, LHDN, PTPTN, rakan niaga.
- Langsaikan ikut keutamaan – pengebumian, hutang bercagar, cukai, hutang tidak bercagar.
- Rekod setiap bayaran – lindungi diri daripada pertikaian.
- Agih hanya selepas hutang dilangsaikan – jangan terburu-buru walaupun didesak waris.
Renungan Akhir: Selalu di Fikiran
Pemiutang tidak pernah lupa. Selagi hutang tidak dijelaskan, mereka akan terus menuntut daripada harta pusaka.
Tanggungjawab Pentadbir bukan sekadar mematuhi undang-undang, tetapi juga memastikan waris menerima pusaka yang bersih daripada beban hutang.
Bagi pemiutang, selagi ada hutang yang belum dilangsaikan — anda akan tetap berada “selalu di fikiran.”