Oleh Peter Lee
Baru-baru ini, sebuah keluarga datang bertanya sama ada ibu mereka yang sudah lanjut usia masih boleh membuat wasiat. Soalan pertama saya ialah: “Di mana ibu anda sekarang?”
Mereka menjawab bahawa ibu mereka kini tinggal di rumah jagaan orang tua dan tidak dapat hadir. Daripada penjelasan mereka, saya segera faham bahawa ibu tersebut sudah tidak mempunyai keupayaan mental untuk memahami maksud apa yang akan ditandatangani.
Pada ketika itu, saya terpaksa menyampaikan berita yang sukar: ibu mereka tidak lagi boleh membuat wasiat.
Salah satu syarat utama dalam menyediakan wasiat yang sah ialah testamentary capacity — iaitu keupayaan mental seseorang untuk:
- memahami maksud dokumen wasiat,
- mengetahui kesannya selepas ditandatangani, dan
- membuat keputusan dengan waras tanpa paksaan.
Malangnya, syarat ini tidak dipenuhi dalam kes tersebut.
Saya kemudian menerangkan apa yang akan berlaku seterusnya sekiranya seseorang meninggal dunia tanpa wasiat.
Jika Tiada Wasiat (Bagi Non-Muslim)
Rujukan: Akta Pembahagian 1958 (Pindaan 1997)
Sekiranya seseorang bukan Islam meninggal dunia tanpa wasiat, keluarga perlu memohon Surat Kuasa Mentadbir (Letter of Administration) daripada mahkamah. Harta pusaka akan diagihkan mengikut peruntukan akta.
Namun, proses ini bukan mudah:
- Semua waris yang berhak mesti bersetuju sebulat suara dalam melantik pentadbir.
- Dalam kes ini, waris terdiri daripada seorang suami dan lima orang anak (dua lelaki, tiga perempuan).
Lebih mengejutkan keluarga itu apabila saya beritahu bahawa mereka juga perlu menyerahkan sijil kematian ibu bapa si mati.
Mengapa Sijil Kematian Ibu Bapa Diperlukan?
Kerana di bawah undang-undang, pembahagian berbeza bergantung sama ada ibu bapa si mati masih hidup atau tidak:
- Jika ibu bapa masih hidup → ¼ kepada ibu bapa, ¼ kepada pasangan, ½ kepada anak-anak.
- Jika ibu bapa telah meninggal dunia → ⅓ kepada pasangan, ⅔ kepada anak-anak.
Tanpa sijil kematian, mahkamah tidak boleh memastikan pembahagian yang betul. Jika rekod tidak wujud, keluarga boleh menyediakan Akuan Bersumpah Waris Terdekat (Affidavit of Next of Kin) sebagai alternatif.
Selain itu, mahkamah juga memerlukan dua orang penjamin yang sanggup menjamin bahawa harta akan diurus dengan jujur dan mengikut undang-undang.
Jika Tiada Wasiat (Bagi Muslim)
Bagi si mati beragama Islam, pembahagian dibuat mengikut Hukum Faraid. Wasiat hanya boleh dibuat sehingga maksimum ⅓ harta, selebihnya mestilah diagih mengikut hukum syarak.
Dalam kes ini, si mati meninggalkan:
- Seorang suami,
- Lima anak (2 lelaki, 3 perempuan),
- Ibu bapa telah meninggal dunia.
Maka pembahagiannya adalah:
- Suami = ¼
- Baki ¾ → diagihkan kepada anak-anak dengan nisbah 2 : 1 (anak lelaki : anak perempuan).
Nota: Proses pentadbiran harta pusaka Muslim juga memerlukan permohonan di Mahkamah Tinggi Syariah dan Mahkamah Sivil (bergantung jenis harta), menjadikannya lebih kompleks tanpa perancangan awal.
Rumusan Kes
Kes ini hanyalah satu daripada banyak contoh di mana keluarga terpaksa melalui proses undang-undang yang rumit kerana orang tersayang tidak sempat membuat wasiat akibat kehilangan keupayaan mental.
Apa yang sepatutnya mudah menjadi rumit, mengambil masa, dan lebih menyedihkan apabila dokumen penting sukar diperoleh.
Namun, semua ini boleh dielakkan dengan satu langkah mudah:
👉 Membuat wasiat ketika masih sihat dan waras.
Mengapa Perlu Membuat Wasiat?
Wasiat membolehkan anda:
- Melantik wasi/pemegang amanah pilihan anda,
- Menentukan penjaga bagi anak-anak bawah umur,
- Mengagihkan harta mengikut kehendak anda sendiri.
Masa terbaik untuk membuat wasiat bukanlah ketika sakit, tetapi sekarang — ketika fikiran masih jelas dan keputusan boleh dibuat dengan bijak.
Kerana akhirnya, yang kita ada hanyalah satu detik dalam hidup.
